Materiały konferencyjne SEP 1993 - tom 1

Szkoła Eksploatacji Podziemnej '93 określenia wielkości i kierunku przemieszczenia stropu lub spągu, wielkości konwergencji czy zmiany kształtu wyrobiska. Generalnie, chodzi o zapewnienie odpowiednich kierunków projektowanych i wykonywanych wyrobisk oraz o ich właściwą lokalizację w przestrzeni. Podstawowe przyniądy pomiarowe to różnego typu niwelatory, teodolity lub mechaniczne przymiaiy. Bardziej zaawansowaną metodą jest metoda fotogrametryczna. Pomiaiy geode- zyjne obejmują swym zasięgiem na ogół większe obszary kopalni (np. wyrobiska połączone ciągiem poligonowym). Rzadziej mają one charakter lokalny. Metody geofizyczne, pomijając w tym miejscu ich typowe i powszechne zasto- sowanie do poszukiwania i rozpoznawania zalegania złóż oraz lokalizacji uskoków bądź innych dyslokacji, stosuje się dzisiaj również do rozwiązywania zagadnień związanych przede wszystkim z techniką strzelniczą i tąpaniami. Parametry mag- netyczne, elektryczne i cieplne skał, zdolność do przenoszenia, tłumienia lub odbijania różnorodnych impulsów stały się podstawą do powstania i rozwoju odrębnych i bardzo już dzisiaj rozwiniętych dziedzin geofizyki. Metody magnetyczne, geoele- ktryczne, geotermiczne, sejsmiczne czy grawimetryczne stosowane są obecnie zarówno do pomiarów w makroskali (skorupa ziemska, masywy skalne) jak i w mikroskali rozumianej w sensie kopalni bądź tylko jej ograniczonego obszaru. Pozwalają one na stwierdzenie anizotropii, nieciągłości lub niejednorodności odpowiedniej cechy górotworu. Obserwacja wyżej wymienionych, charakterystycznych dla danej metody cech fizycznych górotworu pozwala niejednokrotnie na precyzyjne określenie wpływów bądź zmian zachodzących wskutek prowadzenia robót górniczych. Metody geomechaniczne badania górotworu in situ mają przede wszystkim na celu określenie stanu naprężeń w górotworze, śledzenie jego zmiany oraz w konsekwencji określenie wartości dopuszczalnych (bezpiecznych). Często w warunkach in situ określa się dane parametry skał (lub masywu) według metodyki analogicznej do stosowanej w laboratorium (moduły sprężystości, odkształcenia, itp.). Podstawowym parametrem mierzonym bezpośrednio jest najczęściej przemieszczenie (deformacja górotworu lub obudowy, odkształcenie, itp.) mierzone z bardzo wysoką dokładnością sięgającą tysię- cznych milimetra i w rozmaitych konfiguracjach. Ponadto mierzy się rozwój szczelino- watości, wytrzymałość i parametry reologiczne. Przedstawiony powyżej podziw metod badawczych ma charakter umowny dla potrzeb niniejszego wykładu. Należy mieć świadomość, że wiele stosowanych współcześnie metod badawczych ma charakter interdyscyplinarny i nie da się jednoznacznie zakwalifikować do jednej określonej grupy. Niekiedy również metoda nazwana tu metodą geomechaniczną może być przez kogo innego uważana np. za geodezyjną. Szczegółowa analiza zaprezentowana w dalszej części poświęcona jest geomecha- nicznym metodom badania górotworu. Dokonano klasyfikacji aparatury i urządzeń pomiarowych z uwzględnieniem ich dostępności oraz dotychczasowych doświadczeń innych użytkowników na świecie. 2.2. Metody pomiarów Sekcja II 241