Materiały konferencyjne SEP 1993 - tom 1

Wiesław Blaschke Problem cen w systemie ekonomiczno-finansowym grup kopalń węgla kamiennego 1. Wprowadzenie Łączenie się kopalń węgla kamiennego w gmpy kopalń jest jednym z „gorących" problemów każdej dyskusji na temat stanu obecnego i przyszłości krajowego górnictwa węgla kamiennego [1]. Przytaczać można szereg argumentów za i przeciw. Oparte są one zresztą o arbitralnie przyjmowane kryteria celów. Jest sprawą oczywistą, że w skom- plikowanym układzie kompleksu poliwowo-energetycznego kraju, regionu czy świata trudno jest określić „jedyne kryterium", które mogłoby być wystarczającą podstawą obiektywnej oceny podejmowanycłi działań organizacyjnych. W gospodarce centralnie sterowanej łączenie kopalń w zrzeszenia, zjednoczenia gwarectwa (w zależno:^! od zakresu kompetencji poszczególnych jednostek) miało za zadanie ułatwienie realizacji celów takiej grupy. Były nimi przede wszystkim wielkość (słynne plany wydobycia) a następnie rozdzielnictwo środków finansowych łub technicznych. W systemie nakazowo- rozdzielczym organizacje takie powinny skutecznie funkcjonować tzn. mieć możliwość zrealizowania postawionych przed nimi celów. Doświadczenia ostatnich kilkunastu lat pokazały jednak, że system centralnego planowania nie sprostał wyzwaniu zmodyfikowanemu i unowo- cześnionemu w tym samym czasie systemowi rynkowemu. Nie jest celem niniejszej pracy analizowanie przyczyn i powodów porażki jednego a zwycięstwa drugiego systemu. Istotnym jest, że jedną z przyczyn porażki były opóźnienia w unowocześnieniu struktur organizacyjnych i zarządzania przedsiębiorstwami. W systemie rynkowym struktury organizacyjne mają inny cel. Celem tym jest koncentracja kapitału i środków oraz takie ich wykorzystanie aby określonej organizacji gospodarczo-finansowej przynieść maksymalne, możliwe w danych warunkach, korzyści finansowe. Z tego też względu tworzone są ogromne organizacje (koncerny, holdingi) narodowe lub ponadnarodowe. Mogą też funkcjonować małe przedsiębiorstwa, najczęściej działające lokalnie, przynoszące także określone korzyści właścicielom. Jednak próby konku- rencji z potężnymi organizacjami kończą się z reguły porażkami. Należy tu także wspomnieć, że system powiązań kapitałowych oraz decyzyjnych poprzez kontrolne pakiety akcji jest bardzo skomplikowany i często dla nas niejasny lub trudny do rozszyfrowania. Nie mamy jeszcze wystarczającego przygotowania do sprawnego funkcjonowania w światowej gospodarce ryn- Sekcja I 27