Materiały konferencyjne SEP 1993 - tom 1

Józef Lewicki Kryteria doboru materiałów wybuchowych (zarys problematyki) Materiały wybuchowe stosowane są do urabiania skał od 1627 r. kiedy to Kaspar WeindI dokonał pierwszego odstrzału ładunku prochu przy drążeniu wyrobiska podziemnego. Strze- lanie to odbyło się w Środkowej Słowacji (Bańska Stiavnica). Ponieważ przez ponad 200 łat proch czarny był jedynym materiałem wybuchowym stosowanym tak w górnictwie jak i w technice wojskowej problem doboru materiału wybuchowego do urabiania określonych skał nie istniał. Wiek XDC był okresem bardzo silnego rozwoju materiałów wybuchowych i w n jego połowie pojawiły się różne ich rodzaje z istotnymi różnicami charakterystyk strzałowych i użytkowych. Badania prowadzone przed wojną krymską w Petersburgu wywołały zainter- esowanie odkrytą w 1847 r. (Ascanio Sobrero) nitrogliceryną (tiójazotan gliceryny). Zajmie się nią później w latach sześćdziesiątych XIX w. Alfred Nobel. Burzliwie rozwijająca się chemia organiczna dorzucała do zestawu MW kolejne wybuchowe związki chemiczne. Co prawda, niektórzy uczeni po stwierdzeniu własności wybuchowych odkrytego przez siebie związku fakt odkrycia z przyczyn etycznych zatajali (Wilbrand - trotyl i Romburgh - tetryl) jednakże inni tych skrupułów nie mieli. W latach sześćdziesiątych Nobel zaczął produkować prymitywne mieszaniny nitrogliceryny z ziemią okrzemkową, były jednak te ąuasi-dynamity materiałami mało poręcznymi, nim jednak doszło do ich produkcji noblowskie fabryki nitrogliceryny zaczęły kolejno eksplodować co mocno wzburzyło ówczesną Europę. Właściwie wszystlde państwa Europy zakazały na swoim terytorium produkowć, bądź przwewozić, bądź składować, bądź stosować nitroglicerynę. Jednakże detonacja 32 ton nitrocelulozy w Austrii i odważna akcja propagandowa Nobla w Anglii, Niemczech i Szwecji zaczęły przywracać zaufanie do tego MW, a przypadkowe wylanie płynnej nitrogliceryny na ziemię okrzemkową stało się zalążkiem imperium Nobla. Odkryta przez niego w 1876 r. żelatyna wybuchowa i wprowadzenie w 1878 r. w całej Europie wyłącznie dynamitów żelatynowanych z równole- głymi odkryciami innych MW (proch bezdymny - Mendelejew i Nobel niezależnie od siebie, dynamity „bezpieczne" Nobla, belgijskie saletroty, itd) spowodowały znaczne rozszerzenie asortymentu środków strzałowych będących do dyspozycji górnictwa. Wiek XX wprowadzi jeszcze znaczną ilość rodzajów MW ( oksylikwłty, dynamony, chloranowe, nadchloranowe, wapniowo-saletrzane, amonity, metanity, granulowane, zawiesinowe, emulsyjne), a tym samym problem ich przydatności do optymalnego urabiania określonych skał stanie się coraz Iwdziej wyeksponowany. Z drugiej strony warunki eksploatacji zaczęły się zmieniać na niekorzyść, 348 Tom I