Materiały konferencyjne SEP 1993 - tom 2

Underground Exploitation School '93 sprężystych i plastycznych do tego, że w procesie obciążenia układ będzie w równo- wadze trwałej wówczas, gdy inkrementalny przyrost naprężenia w materiale wywduje odpowiednio mały przyrost odkształcenia lub prędkości odkształcenia, co charakteryzuje skały w przedziale wznoszącej się charakterystyki naprężenie - odkształcenie lub ma- teriały, które ulegają wzmocnieniu ze wzrostem prędkości odkształcenia. Możliwość równowagi nietrwałej powstaje zaś wówczas, gdy wzrost odkształcenia lub prędkości odkształcenia występuje przy spadku naprężenia, co jest charakterystyczne dla materiałów o opadającej charakterystyce naprężenie - odkształcenie (np. po prze- kroczeniu ich wytrzymałości) łub materiałów, które ulegają osłabieniu ze wzrostem prędkości odkształcenia. Aby zatem wyjaśnić powstanie wstrząsu należy przyjąć, że: górotwór jest ośrodkiem nieciągłym, albo górotwór (lub obudowa) przechodzi w stan równowagi nietrwałej. Występowanie zatem wszelkich nieciągłości w górotworze ma zasadnicze znaczenie na pojawianie się wstrząsów, a warunki konieczne do powstawania wstrząsów gómiczych można sformułować następująco (Salamon, 1983): 1. Odpowiedni rejon górotworu musi zostać doprowadzony do stanu równowagi nietrwałej: wskutek wcześniejszego powstania w eksploatowanym górotworze odpowiednio obciążonych powierzchni osłabień jak np. spękania, uskoki, cios, dajki, powierzchnie uławicenia itp., wskutek odpowiedniej zmiany stanu naprężeń, która w konsekwencji doprowadza daną objętość górotworu do stanu równowagi nietrwałej, obudowa wyrobiska osiąga stan, w którym zagraża niestabilny zawał. 2. Odpowiedni rejon górotworu znajduje się w strefie oddziaływania naprężeń eks- ploatacyjnych i wówczas nawet mała zmiana naprężenia może zainicjować proces przejścia ze stanu równowagi nietrwałej do nowego położenia równowagi; 3. Aby ze źródła wyemitowane zostały fale sejsmiczne (sprężyste), musi w nim powstać nagła zmiana naprężenia o odpowiedniej amplitudzie; 4. Aby ze źródła wyemitowana została odpowiednio duża energia sejsmiczna, w źród- le lub jego otoczeniu musi zostać nagromadzona odpowiednia energia sprężysta. Akumulacja energii zachodzi w wyniku pracy wykonanej przez: siły grawitacji i/lub siły tektoniczne i/lub naprężenia eksploatacyjne. Rozpatrując zaś różne czynniki, które mogą wpływać na występowanie związków między tektoniką a występowaniem wstrząsów gómiczych można je usystematyzować następująco (Sagan i Zuberek, 1986; Teper i inni, w druku): a) współcześnie aktywne naprężenia tektoniczne w obszarach orogenezy alpejskiej lub w ich sąsiedztwie, obserwowane w szeregu zagłębi gómiczych na świecie 130 Tom II