Materiały konferencyjne SEP 1993 - tom 2

Szkoła Eksploatacji Podziemnej *93 (Kidybiński, 1982; Pietuchow i Smimow, 1983; Wiliams i Arabasz, 1989; Wong i inni, 1989). Występowanie tego rodzaju naprężeń w rejonie GZW sugerowane było między innymi przez A. Kotasa (1972) i Z. Kowalczyka (1972); b) naprężenia resztkowe wywołane przez naciski tektoniczne działające w przeszłości, które ulegają postępującej relaksacji wraz z upływem czasu, a które mogą się uaktywnić pod wf^ywem dochodzącego wyrobiska (Vames i Lee, 1972). Roz- różnienie między współczesnymi i resztkowymi naprężeniami nie jest oczywiste i łatwe, gdyż możemy mierzyć jedynie odkształcenia będące wynikiem naprężeń. Przesłanki wskazujące na obecność takicłi naprężeń w rejonie GZW przedstawia W. Wojnar (1985); c) koncentracja naprężeń w niektórycłi elementacłi struktur tektonicznycłi jak np. koncentracja naprężeń ściskającycłi w skrzydle zrzuconym uskoku odwróconego lub w osi synkliny (Isaacson, 1958; Cocłirane i inni, 1967; Neyman i inni, 1975; Cook i inni, bez daty); d) uaktywnianie, pod wpływem prowadzonej eksploatacji górniczej, istniejącycłi i znajdującycłi się w stanie równowagi większycłi uskoków i szczelin stanowią- cycłi granicę nieciągłości w górotworze (Isobe i inni, 1977; Gibowicz, 1988, 1990; Gaviglio i inni, 1990; Brummer i Rorke, 1990). Powierzchnie niektórych uskoków stanowią naturalne osłabienie górotworu, a tym samym sprzyjają prze- biegowi deformacji pod wpływem eksploatacji, która może przebiegać w sposób stabilny lub w sposób niestabilny (w postaci skończonych nagłych poślizgów). Proces eksploatacji, oprócz wzrostu naprężeń ścinających na powierzchni niecią- głości może wywoływać zmianę warunków na powierschni uskoku i w jej otoczeniu, doprowadzając górotwór do stanu równowagi nietrwałej powyżej lub poniżej poziomu eksploatacji (Gil i Litwiniszyn, 1972). Liczne prace wskazują, że najsilniejsze i najsilniej odczuwane wstrząsy na powierzchni mają swe ognisko właśnie w pobliżu niektórych uskoków i mogą być indukowane nie tylko eks- ploatacją podziemną, ale także odkrywkową (Dempster i inni, 1983; Potgieter i Roering, 1984; Gibowicz, 1987); e) zmiany właściwości fizycznych skał wywołane długotrwałym oddziaływaniem naprężeń tektonicznych w przeszłości. Odnośnie do Górnośląskiego Zagłębia Wę- glowego A. Goszcz (1980, 1985) wykazuje, że wstrząsy występują w obszarach, które w minionych epokach geologicznych były poddane długotrwałemu i wie- lokrotnemu ściskaniu w czasie kolejnych faz ruchów orogenicznych. Sądzi on, że właśnie wskutek długotrwałego ściskania skały uzyskały odpowiednie zdolności akumulacji energii odkształcenia, która jest wyzwalana pod wpływem eksploatacji w postaci wstrząsów. Sekcja III 131