Materiały konferencyjne SEP 1993 - tom 2

Underground Exploitation School '93 interpretacji otrzymanych wyników teoretycznych. Do tej niewłaściwej inteipretacji przyczyniły się również niektóre późniejsze ąuasi-reologiczne rozważania i rozwiązania, które uwypuklały zjawisko zmniejszania się deformacji i naprężeń górotworu ze wzrostem prędkości wybierania, a nie dostrzegały lub kamuflowały znaczenie procesów relaksacyjnych i fakt wzrostu prędkości zmian deformacji i naprężeń ze wzrostem prędkości wybierania. Po raz pierwszy wyraźniej i to w połączeniu z uproszczonymi rozważaniami teoretycznymi, na temat znaczenia procesów relaksacyjnych, głównie w obiektach pod- danych wpływom eksploatacji górniczej, wypowiedział się dopiero J. Kwiatek (1969, 1984) (por, także: Drzęźla, 1989), ale jego poglądy pozostawały jeszcze przez pewien czas w cieniu innych i dopiero w ostatnich kilkunastu latach zaczęły dominować. Wracając do modelu Knothego trzeba stwierdzić, że jego koncepcja w ogólnych zarysach w gruncie rzeczy nadal nam odpowiada, aczkolwiek wymaga pewnych modyfikacji, które pozwolą uwzględnić aktualną wiedzę empiryczną o zjawiska. Trzeba też sobie jednak powiedzieć, że nawet ten prosty model Knothego, jeśli go zastosować w nieskażonej dalszymi uproszczeniami postaci w zagadnieniach pra- wdziwie inżynierskich, jeszcze dzisiaj nastręcza poważne trudności rachunkowe, a każ- da próba poprawienia tego modelu trudności te zwielokrotni. Z powodu tych trudności rachunkowych zgłaszane na przestrzeni lat mniej lub bardziej uzasadnione próby poprawienia modelu Knothego nie były doprowadzane do samego końca, np. w postaci zestawu wzorów składającego się na kompletny algorytm obliczeniowy i pakietu programów komputerowych. Pewien chwalebny wyjątek w tym zakresie stanowią prace Białka (1980, 1985, 1991). W ostatnim czasie dało się nawet jakby zaob- serwować zniechęcenie lub brak poważniejszego zainteresowania omawianą tematyką, który może mieć dwie przyczyny: wspomniane trudności rachunkowe, a także fakt, że przez bardzo długi czas w przemyśle górniczym nie działo się nic istotnego w zakresie wzrostu prędkości wybierania. Ostatnie dwa-trzy lata przyniosły jednak zapowiedź szybkich zmian, które już częściowo się dokonały w praktyce (np. Sikora i Major, 1991; Major i Janik, 1992; Sikora, 1992) stanowiących odpowiedź na wymuszenie ekonomiczne, a także realizację możliwości tkwiących w nowych ge- neracjach wyposażenia ścian, Z tego względu ponowne zajęcie się problemem wpływu prędkości wybierania na zjawiska geomechaniczne w górotworze i na powierzchni stało się naglącą koniecznością. W niniejszej pracy zostanie dokonany krótki przegląd, głównie polskich, doty- chczasowych ważniejszych prac i poglądów w zakresie kinematyki niecki osiadania, od fundamentalnej pracy Knothego z 1953 r. począwszy, a na jego tle będzie przedstawiona zmodyfikowana wersja jednego z dotychczasowych i naszkicowana propozycja nowego modelu, stanowiąca uogólnienie modelu Knothego. 160 Tom II