Materiały konferencyjne SEP 1993 - tom 2

Szkoła Eksploatacji Podziemnej '93 rzeczywiste ognisko wstrząsu będzie leżeć w ognisku hiperboli (hiperboloidy) lub dowolnie jeśli sejsmometry rozmieszczone sa na prostej / płaszczyźnie. Zakładając ponadto, że górotwór jest ośrodkiem jednorodnym i izotropowym otrzy- mamy, przy spełnieniu obu powyższycłi warunków jednocześnie, niejednoznaczność polegającą na tym, że dany wstrząs będzie mógł być zlokalizowany również w drugim ognisku hiperboli / hipertx)loidy lub symetrycznie po drugiej stronie prostej / płaszczyzny, na której rozlokowane są sejsmometry. Obie lokalizacje, tj. prawdziwa i wtórna, będą przy tym matematycznie jednakowo poprawne. W rzeczywistości sformułowane warunki niejednoznaczności, łącznie z założeniem jednorodności i izotropii ośrodka, bywają spełnione tylko z pewnym przybliżeniem. Przeprowadzone liczne symulacje komputerowe wskazują jednak, że nawet w przypadku bardzo odległego przybliżenia tych warunków, sumy kwadratów, które tworzy się dla rozwiązania danego układu równań stacyjnych, mogą mieć dwa minima w okolicach przybliżonego położenia ognisk hiperboli / hiperboloidy, w sąsiedztwie której rozmieszczone są stanowiska sejsmometrów. Nieświadomi tej niedogodności możemy się zadowolić znalezieniem jednego minimum sumy kwadratów i przyjąć, że odpowiada ono szukanemu rozwiązaniu, co oczywiście niekoniecznie musi być trafnym przyjęciem. Natomiast w przy- padku zlokalizowania obu minimów, możemy mieć trudności z ustaleniem właściwego z uwagi na Wędy w danych i błędy modelu (odstępstwa od modelu ośrodka jednorodnego i izotropowego). Tak więc czy owak istnienie quasi - niejednoznaczności jest zjawiskiem niepożądanym i należy je w miarę możności eliminować, a jeśli jest to w danym przypadku niemożliwe to należy rozeznać kryteria wyboru właściwego minimum. Arsenał zabiegów, którymi w tym celu można się posłużyć jest następujący: wszechstronne przebadanie danej sieci sejsmometrów pod kątem potencjalnej nie- jednoznaczności i uwarunkowania zadania lokalizacji (istnieją odpowiednie programy komputerowe dla tych celów), lokalizacja z różnych punktów startu procesu iteracyjnego, trafny dobór pierwszego przybliżenia procesu iteracyjnego, który może zapewnić np. rozwiązanie zlinearyzowanego układu równań stacyjnych (np. Drzęźla, 1990), wykorzystanie w procesie lokalizacji danych z jak największej liczby stanowisk, odpowiedni dobór postaci sumy kwadratów (na len temat przewiduje się odrębną publikację), posługiwanie się równocześnie kilkoma metodami lokalizacji, np. P i S - P lub P i S (lepszy układ), lub też łącznie metodami P, S i kierunkową (ta ostatnia, chyba już całkowicie w Polsce zapoznana, jest z dużym powodzeniem stosowana w RPA (np. Mendecki, 1991)); przy takim podejściu następuje również na ogół radykalna poprawa uwarunkowania zadania lokalizacji, zastosowanie metod lokalizacji względnej (np. Kijko i in., 1986) lub lokalizacji z wykorzystaniem apriorycznej informacji o zjawisku (np. Kijko, 1988), zastosowanie innych metod lokalizacji kontrolowanej (np. Wanat, 1992) przebudowa lub konstrukcja sieci sejsmometrów, która jak najdalej odbiegać będzie od warunków umożliwiających powstawanie niejednoznaczności sformułowanych wyżej. Sekcja III 15