Materiały konferencyjne SEP 1993 - tom 2

Szkoła Eksploatacji Podziemnej '93 ••tononotAoi^ Nodkfod nitprztpuszczalny ją podwyższając, jeśli uskok stanowi barierą dla ich migracji, a silnie spękania w jego sąsiedztwie, sprzyjają akumulacji gazu wolnego. W Górnośląskim Zagłębiu Węglowym wyraźnie różni się melanonośnością jego część północna i wschodnia od południowo-zachodniej (Bromek i in. 1992). W części północnej i wschodniej odsłonięcie utworów karbonu na powierzchni, łub ich występowanie pod cienkim nadkładem utworów piaszczystych czwartorzędowych, sprzyjało degazacji pokładów węgla, do znacznych głębokości, nawet poniżej 1000 m. Dodatkowo ułatwiały ją wychodnie na powierzchni utworów górnośląskiej serii pia- skowcowej, w obrębie Siodła Głównego. Nadkład utworów triasowych, piaskowcowo- węglanowy, nie stanowił bariery dla migrujących gazów. W południowej części GZW nadkład karbonu budują ilaste utwory mioceńskie o znacznej miąższości. Współcześnie two- rzą one pokrywę izolującą. W związku z tym obserwuje się tu wyższe metano- nośności węgla, a slrop strefy metanonoś- nej położony jest płycej. Zróżnicowanie metanonośności ma tu przebieg bardzo charakterystyczny. Występują tu dwa ma- ksima metanonośności (rys. 7); pierwsze - bezpośrednio poniżej spągu utworów mioceńskich i drugie - na pewnej głębo- kości poniżej. W strefie między I, a II maksimum metanonośności, metanonoś- nośc pokładów bywa bardzo mała, a na- wet niekiedy zanika. Drugie maksimum bywa niekiedy dwudzielne, rozdzielone lo- kalnym obniżeniem metanonośności w se- rii pokładów warstw siodłowych w górnośląskiej serii piaskowcowej sprzy- jającej odgazowaniu pokładów. Na du- żych głębokościach metanonośność ponownie zmniejsza się. Przedstawione zróżnicowanie metano- nośności jest związane z historią geologi- czną basenu. Utwory karbońskie były odsłonięte i erodowane po ich utworzeniu w okresie obejmującym perm i częściowo dolny trias, a następnie od dolnej jury (a być może nawet od górnego triasu) aż po paleogen, a w północnej części zagłębia, aż po czasy wspcMczesne. Łącznie stanowi to około 200 min lat. Sprzyjało to znacznemu odgazowaniu tych utworów. Generacja metanu w głębszych partiach zagłębia nie uzupełniała dostatecznie jego ubytków, tak że współcześnie obserujemy położenie stropu strefy metanonośnej na głębokości od kilkuset (rys. 8), do ponad tysiąca metrów. Przykrycie utworów karbońskich utworami Rys. 7. Zmienność metanowości węgli w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym w zależności od głębokości; 1 - metanowość utworów p)od nadkładem trzeciorzędowym, 2 - metanowość w rejonacli bez nadkładu lub z nad- kładem triasowym, 3 - metanonośność pokładów w górnośląskiej serii piaskowcowej, OSM - Optymalna Strefa Metanoności Sekcja IV 287