Materiały konferencyjne SEP 1993 - tom 2

Szkoła Eksploatacji Podziemnej '93 piaszczystych tworzyć lokalne złoża gazu ziemnego, jak np. w Dembowcu czy Pogórzu koło Skoczowa. Drogi migracji metanu znaczą niekiedy przeobrażenia skał, spowodowane jego obecnością, np. wapienie siaikonośne powstające w wyniku redukcji gipsów w re- jonie rybnickim (Pszów, Kokoszyce), (Aleksandrowicz 1965). Szczegółowe badania metanonośności pokładów węgla w obszarze rybnickim wslca- zują, że ważną rolę w generacji metanu odgrywały intruzje skał magmowycłi, położone na znacznej głębokości (Tarnowski 1989). Ich położenie interpretowane jest na podstawie badań geofizycznych, a obecność sygnalizują dajki i sile skał magmowych, napotkane w otworach wiertniczych i wyrobiskach górniczych. Intruzje te są źródłem anomalii termicznych i anomalii metanonośności. Metan tworzący się w strefach metamorfizmu kontaktowego, migrował na zewnątrz od nich i był akumulowany w węglach o pod- wyższonym stopniu uwęglenia, w otoczeniu tych stref. W węglach, często o podwyższonym stopniu uwęglenia, powstanie II maksimum metanonośności związane jest z ustaleniem się pewnej równowagi, między ilością metanu rozpraszanego w wyniku naturalnego odgazowania utworów karbońskich, a ilością metanu generowanego w polu oddziaływań termicznych intruzji skał magmowych. Drugie ma- ksimum metanonośności znajduje się w strefie, w której równocześnie następuje szybszy spadek zawartości części lotnych w węglu, a zatem stopnia uwęglenia i wzrost pojemności soibcyjnej węgla. W sprzyjających warunkach strukturalnych powstają nagromadzenia metanu w pia- skowcach karbońskich. Są one jednak rzadkie, ze względu na ich zawodnienie, przy równocześnie niezbyt wysokiej porowatości i przepuszczalności. Dużą metanonośnością odznaczają się piaskowce, w sąsiedztwie niektórych stref uskokowych (np. w sąsiedztiwe uskoku Jawiszowickiego - rys. 9). Metanonośność jest tu zwykle badzo zróżnicowana, związana często ze strefami spękań i szczelin uskokowych. W wyjątkowych warunkach tworzą się nagromadzenia o wartości złożowej, np. w złożach Marklowice i Mszana - Jastrzębie, w których piaskowce górnośląskiej serii piaskowcowej przykryte są przez nieprzepuszczalne utwory ilaste miocenu (rys. 10). 5. Skład chemiczny gazów Skład chemiczny gazów tworzących się w procesie uwęglenia zależy od temperatury, w jakiej proces przebiega, uzależnionej od głębokości (rys.2). Migracja tworzących się gazów, poza obręb macierzystego pokładu, spowodowana przez gradient ciśnienia i tem- peratury. odbywała się na drodze dyfuzji. Dyfuzje i mieszania się z powietrzem atmo- sferycznym, przenikającym z powierzchni, powodują znaczne zróżnicowanie ich składu i zmiany wzajemnych relacji poszczególnych składników. W Górnośląskim Zagłębiu Węglowym naturalne odmetanowanie utworów karbońskich do znacznej głębokości, spowodowało powstanie wyraźnej strefowości zróżnicowania składu gazów. Wyróżnić można od góry cztery strefy (Kozłowski 1972): azotowo-dwutlenkową Sekcja IV 289