Materiały konferencyjne SEP 1993 - tom 2

Underground Exploitation School *93 oczekiwanej zmienności metanonośności i stopnia złożoności budowy geologicznej, oce- nianej na podstawie ogólnych danych geologicznych o formacji węglonośnej. Rozpo- znanie to powinno pozwolić na wstępną ocenę metanonośności węgli, a ponadto na: (^eś lnie głębokości położenia pokładów metanonośnych ocenę ich metanonośności oszacowanie zasobów geologicznych metanu Taki stopień rozpoznania można uznać za odpowiadający kategorii C. Dane te powinny też umożliwić przeprowadzenie próbnej eksploatacji. Rozpoznanie w stopniu umożliwiającym opracowanie projektu zagospodarowania złoża, odpowiadające kategorii B, powinno umożliwić określenie jrawictiowości zróżnicowania metanonośności pokładów i <k)starczyć niezbędnych danych dla opracowania projektu zagospodarowania złoża i dla projektowania eksploatacji. Musi być zatem zrealizowane za pomocą gęstszej sieci otworów, w której jeden otwór przypadałby na co najmnej 1-2 km^. W warunkach polskich, odpowiada to zagęszczeniu otworów wykonywanych dla rozpo- znania złóż węgla kamiennego, w których często wykonywane były badania metanonośności. 7.2, Bilansowość złóż Zgodnie z przyjętą w Polsce klasyfikacją, za bilansowe uważa się złoża, których cechy naturalne warunkują możliwość podejmowania eksploatacji. Złoże bilansowe może być zatem przedmiotem zainteresowania przemysłu. Kryteriami bilansowości są graniczne (brzeżne) wartości parametrów złoża, przy których jego eksploatacja jest technicznie możliwa i którą można uzasadniać ekonomicznie. 2^asadniczym parametrem określającym bilansowość złóż metanu w pokładach węgla jest metanonośność. Przedmiotem eksploatacji jest tylko metan wolny i desorbowalny. Zawartość metanu niedesorbowalnego, przy ciśnieniu 0,1 MPa, według danych Tarnowskiego i Struzika (1978) wynosi 1,9 m^/t csw, a według Kandory i Grzybka (1992), od 0,75 do 2,84 m^ /t csw i średnio 1,68 m^t csw, przy średnim odchyleniu standartowym 0,62 m^/t csw. Górny kres przedziitfu wartości średniej, wyliczonej przez ostatnich autorów wynosi 2,09 m^/t csw, na poziomie ufności 0,95. Ponieważ metanonośność 2,5 m^/t csw, a zatem nieco wyższa od wyliczonej, jest przyjmowana jako graniczna dla II kategorii zagrożenia metanowego i odpowiada granicy między strefą azotowo-metanową, a metanową, właściwszym wydaje się przyjęcie tej wielkości jak to sugerują Kandora i Grzybek. Odzysk metanu przy takiej metanonośności jest praktycznie niemożliwy, bez wytworzenia podciśnienia. O (^acalności eksploatacji decyduje stosunek ciśnienia złożowego do ciśnienia, przy którym następuje desorbcja metanu, przy danej, stwierdzonej metnonośności pokładu (rys. 12). Jak wynika z wykresu izoterm sorbcji, c płacalność odzysku gazu jest już wątphwa, przy metanonośności poniżej około 5 m^/t csw, przy ciśnieniu około 1 MPa (Hunt, Steele 1991). Ponieważ przyjmuje się 4,5 m^t csw jako wartość graniczną dla HI kategorii zagospodarowania metanowego - wartość tą można uznać za minimalną (brzeżną) metanonośność bilansową. Jest to zarazem graniczna metanonośność, powyżej której podejmuje się odmetanowywanie 296 Tom II