Jan Kostrz - Głębienie szybów

144 Rozdział 2. Prace geologiczno-badawcze Tabl. 2.14. Przybliżone wartości kohezji, kąta tarcia wewnętrznego i modułu plastyczności dla skał plastycznych Rodzaj skały Kohezja MPa Kąt tarcia we- wnętrznego stopnie Moduł plastycz- ności Ił miękko plastyczny Ił twardo plastyczny Ił półzwarty Glina na granicy płynności Glina miękka plastyczna Glina plastyczna Glina twardo-plastyczna Ił chudy Ił tłusty Gliny i zailone pyły czwartorzędowe Suche pyły czwartorzędowe Iły i iłołupki mioceńskie 0,005 0,020 0,040 0,02 ÷ 0,05 0,02 ÷ 0,05 0,03 ÷ 0,08 0,05 ÷ 0,08 0,005 ÷ 0,02 0,005 ÷ 0,03 0,02 ÷ 0,07 0,02 ÷ 0,04 0,06 ÷ 0,10 10 14 15 0 ÷ 5 2 ÷ 6 4 ÷ 15 6 ÷ 25 20 ÷ 30 15 ÷ 25 18 ÷ 25 20 ÷ 20 40 ÷ 45 1,5 ÷ 6,0 4,0 ÷ 8,0 10,0 ÷ 15,0 - - - - - - - - - W budownictwie szybowym skały plastyczne utrudniają głębienie szybu nor- malną metodą, nie zezwalając na odsłonięcie ociosów skalnych na całym obwodzie szybu. Wymaga to zastosowania specjalnych sposobów głębienia, jak np. głębienia segmentami, głębienia i wykonywania obudowy sposobem spiralnym, stosowania obudowy wstępnej. Kardynalną zasadą podczas głębienia szybów w skałach plastycznych jest niedo- puszczanie do przytapiania szybu i zawodnienia chłonących wodę i pęczniejących iłów i glin. Wydźwignięcie dna głębionego szybu wskutek pęcznienia iłów są bardzo znacz- ne. Na przykład przy głębieniu szybu Mszana IV, przy zatopieniu szybu niezabezpie- czone, ilaste dno szybu zostało wydźwignięte o ok. 12 m w górę, przy czym wykrzy- wieniu ku powierzchni uległy dźwigary zbrojenia oraz rama napinająca. Zmierzone laboratoryjnie pęcznienie iłów wynosi 15 do 20%. Tak znaczne wyciśnięcie skały do szybu należy zatem przypisać podnoszeniu się pęczniejącego materiału ilastego z dna do góry przy równoczesnym napływie plastycznych iłów z ociosów i dna szy- bu. Napłynięty materiał ulegał pęcznieniu i był z kolei wypychany ku górze przez