Jan Kostrz - Głębienie szybów

69 GŁĘBIENIE SZYBÓW – JAN KOSTRZ z bardzo odległych wychodni (np. szyb Bojków w kopalni Sośnica). Wody te wyka- zują znaczny poziom hydrostatyczny (kilka MPa). Lokalne ukształtowanie terenu, a zwłaszcza mniejsze lub większe zawodnienie wyżej leżących warstw czwartorzędowych, wpływa na stosunki wodne tak, iż w nie- których przypadkach głębienie szybów może się odbywać metodą zwykłą (np. szyb I, II i IV w kopalni 1 Maja, dawniej Mszana), podczas gdy głębienie szybów poło- żonych w odległości 1,5 do 2 km musi się odbywać metodą specjalną (szyb III i IV kopalni 1 Maja). Ta zmienność stosunków wodnych narzuca konieczność szczególnie dokładnych wierceń badawczych i badań geotechnicznych w celu dokonania wyboru właściwej metody głębienia szybu. Dolna seria iłów trzeciorzędowych ma charakter skał zbliżonych do skał zwię- złych. Są to iłowce i iłołupki zbudowane z iłów typu montmorylonitowego. W ska- łach tych zaznaczone jest wyraźne uwarstwienie, jak również późniejsza działalność tektoniczna widoczna w postaci silnie wykształconych płaszczyzn kliważu oraz tzw. luster tektonicznych. Skały te ze względu na charakter mineralogiczny iłów, z któ- rych są budowane, w stanie bezwodnym są zwięzłe. Po zawodnieniu, co zachodzi w stanie naturalnym na kontakcie z górną serią iłów oraz przez sztuczne nawodnie- nie przez otwór wiertniczy lub w czasie głębienia wykazują olbrzymie zdolności do pęcznienia. Na przykład, w czasie głębienia szybu IV kopalni 1 Maja stwierdzo- no, że podczas kilkutygodniowej przerwy w głębieniu nastąpiło wypęcznienie iłów z głębokości 180 m na głębokość ok. 160 m, przy czym pęczniejące iły wygięły ku górze belki zbrojenia szybu. W przypadku dokładnego odcięcia wody obudową szybową iły te w zasadzie zezwalają na głębienie szybu metodą zwykłą. Na zachód od Gliwic aż do okolic Wodzisławia w tej serii iłów spotyka się pozio- my gipsów w postaci cienkich pokładów i gniazd wytrąconych z mas iłów, ponadto niewielkie wtrącenia siarki rodzimej (np. szyb Kokoszyce w kopalni Anna w Pszo- wie), na granicy zaś serii dolnej i górnej iłów – przewarstwienia lignitów niewielkiej grubości. W kierunku Rybnik–Żory spotykane są w tych utworach złoża soli grubości kilku metrów.