Jan Kostrz - Głębienie szybów

70 Rozdział 2. Prace geologiczno-badawcze Utwory morza mioceńskiego spoczywają najczęściej bezpośrednio na karbonie. Tylko niekiedy utwory te zalegają na słabych piaskowcach lub iłołupkach o zabar- wieniu czerwonym, które zaliczane są do permu lub triasu. Podczas głębienia szybów występowanie tych utworów nie jest zjawiskiem ko- rzystnym, gdyż prowadzą one najczęściej wodę pod znacznym ciśnieniem hydrosta- tycznym, co przy małej zwięzłości tych skał wymaga stosowania specjalnej metody głębienia szybu aż do karbonu (np. szyb IV kopalni Jankowice). Należy stwierdzić, że większość szybów tego okręgu głębiona była metodami specjalnymi, przede wszystkim metodą zamrażania sięgającą do stu kilkudziesięciu i więcej metrów głębokości. Ponieważ na znanych wypiętrzeniach karbonu zlokalizowane są stare kopalnie, budowę nowych kopalń musiano podjąć w mniej dogodnych warunkach hydroge- ologicznych (obszary depresyjne poszczególnych niecek). Wymagało to stosowania w ponad 65% głębionych szybów specjalnych metod głębienia, a zwłaszcza metody zamrażania do 200 i więcej metrów głębokości. W części południowej GZW nadkład stanowi nasunięcie utworów karpackich osiągających znaczną miąższość. Obszar ten nie jest jeszcze dostatecznie zbadany. Charakterystyka skał karbonu i stosunków wodnych Karbon produktywny składa się z przewarstwień pokładów węgla, łupków i pia- skowców. Nie brak jest również form przejściowych, tj. łupków piaszczystych i pia- skowców ilastych. Napotykane są również pokłady łupków węglowych z zawarto- ścią substancji węglowej dochodzącej do 40%. Spośród nieregularnych wtrąceń znane są wtrącenia pirytów występujące zarów- no w piaskowcach, węglach i łupkach. Często spotyka się sferosyderyty, szczególnie w łupkach zalegających w stropie pokładów. W rejonie Dąbrowy Górniczej ławico- we zaleganie sferosyderytów jest bardziej prawidłowe. We wschodniej i południowo-wschodniej części zagłębia występują pokłady piaskowców słabych, gruboziarnowych, często o lepiszczu ilastym; w zachodniej części zagłębia piaskowce są bardzo zwięzłe, drobnoziarniste, a niekiedy w wyniku działania ciśnienia nawet przeobrażone.