Jan Kostrz - Głębienie szybów

71 GŁĘBIENIE SZYBÓW – JAN KOSTRZ Na wytrzymałość skał duży wpływ mają przeobrażenia, jakie nastąpiły wskutek ruchów tektonicznych i działania wód. Na skutek górotwórczej działalności Sudetów i Gór Świętokrzyskich doszło do wielokrotnego sfałdowania skał karbonu. To oczywiście nie pozostało bez wpływu na ich strukturę. Na całym obszarze obszarze GZW zarówno węgiel, jak i inne skały uległy silnemu spękaniu w dwóch zasadniczych opisanych poprzednio kierunkach. Kierunki te tworzą główne linie spękań, dzielące niekiedy masę węglową i skalną na drobne kostki wielkości orzecha. Zjawiska te obserwuje się w południowo-za- chodniej części GZW. Spośród ruchów tektonicznych szczególnie duży wpływ na strukturę skał wywarły ruchy związane z powstawianiem uskoków. Uskoki, tzw. główne, oraz cała sieć uskoków pobocznych znacznie zmieniły pierwotną strukturę skał. Przez płaszczyzny uskokowe zaczęły przenikać w głąb skał wody i roztwory soli. Niekiedy prowadziły one roztwory CaCO 3 , SiO 2 czy FeCO 3 , które wytrącając się w skałach karbońskich, zasklepiły powstałe pęknięcia. Najczęściej jednak przez pęknięcia skał przenikały wody zawierające drobne piaski i cząstki pylaste, które osadzając się, stworzyły dodatkowe drogi komunikacyjne dla przenikania wody ze skał nadległych. Osadzanie części ilastych osłabiło strukturę warstw skalnych, gdyż ilaste wkładki zmniejszają znacznie wytrzymałość warstw skalnych. Zaburzenia ułatwiają również przenikanie wód do skał karbońskich. W południowo-zachodniej części GZW, gdzie wody infiltrują w dół przez grube pokłady utworów mioceńskich, dochodzi niekiedy do mineralizacji wód, przy czym obok słonych występują wody zawierające składniki agresywne (jony SO 4 , Mg, Cl i CO 2 ). W części północno-wschodniej, gdzie istnieje komunikacja hydrauliczna skał karbońskich, a zwłaszcza piaskowców z potężnymi zbiornikami wód w wapieniach i dolomitach triasu i jury, w czasie głębienia szybów w utworach karbońskich dopły- wy wód dochodzą do kilku m 3 /min. Podobne stosunki wodne panują w tej części GZW, gdzie wodonośne piaskowce mają swe wychodnie na powierzchni lub pod prowadzącymi wodę utworami czwar- torzędowymi. Sytuację tę pogarszają szczeliny uskokowe, które prawie zawsze pro- wadzą wody.