Jan Kostrz - Głębienie szybów

88 Rozdział 2. Prace geologiczno-badawcze 2.2.4. Złoża soli Perspektywicznym rejonem głębienia szybów dla kopalń soli są Kujawy i Pomo- rze. Z tych też względów w krótkim omówieniu stosunków hydrogeologicznych pominięte zostaną południowe obszary solonośne. Złoża soli na obszarach Pomorza i Kujaw występują w postaci wysadów (egzematów) wyniesionych na wysokość kilkudziesięciu do stu kilkudziesięciu metrów pod powierzchnią ziemi. Nadkład egzematów stanowią (idąc do góry) utwory czwartorzędowe w postaci przewarstwień piasków, glin i iłów zapiaszczonych. Utwory te prowadzą najczęściej wody o słabym poziomie hydrostatycznym. Grubość ich jest na ogół niewielka i do- chodzi niekiedy do kilkudziesięciu metrów. Pod nimi znajdują się kilkunastometrowej miąższości utwory trzeciorzędowe w postaci iłów przewarstwionych cienkimi pasmami piasku. Utwory te izolują niekiedy górne poziomy wodonośne. Stanowią one najczęściej bezpośredni nadkład egzematu i bywają nieraz przez ten egzemat przerwane. Strop wysadu stanowią najczęściej utwory górnego triasu (np. kajper w Wapnie) lub jury, przechodząc stopniowo lub niekiedy wyraźnie w przeobrażone utwory bez- pośredniego nadkładu egzematu solnego tzw. czapy gipsowej. Utwory te to najczę- ściej iły z gipsami, gipsy, u dołu zaś czapy gipsowej – iły solonośne. Utwory czapy gipsowej ze względu na swe różne warunki przeobrażenia nie są jednolite. Na przykład czapa gipsowa egzematu w Kłodawie wykazywała szczelino- watość, nie prowadziła wody i przechodziła w suche iły solonośne. Natomiast czapy solne wysadów Inowrocławia, a zwłaszcza Wapna, wykazywały duże przeobrażenia samej czapy gipsowej przez wymycie podziemnych kawern, niekiedy olbrzymich rozmiarów (Wapno) wypełnionych słodką lub słoną wodą i produktami rozmycia w postaci osadzonych w kawernach iłów i glin. Zasadnicze utwory egzematu w postaci iłów solonośnych na wierzchołku egze- matu i po jego bokach, jak również zasadnicze złoże solne, wykazują najczęściej prawie pionowe uwarstwienia. Pomiędzy warstwami soli kamiennej spotykane są przewarstwienia soli potasowych. Struktura zasadniczego złoża solnego egzematu wykazuje niekiedy dużą zmienność w postaci przewarstwień, wgłębień i pofałdo- wań na powierzchni lustra solnego, a nawet fałdów przewalonych na pewnych par- tiach wysadu (np. wysad solny w Inowrocławiu).