Materiały konferencyjne SEP 2020

Występowanie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych zajmujących się wydobyciem kopalin w większości przypadków zainicjowane jest działalnością człowieka. To człowiek bu- dzi naturę, która w przypadku nieujarzmienia jej odpowiednią profilaktyką staje się śmiercio- nośnym zagrożeniem. 1.2. Zagrożenia naturalne w górnictwie Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie zagrożeń naturalnych w zakła- dach górniczych z dnia 29 stycznia 2013 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 230), tj. z dnia 19 maja 2014 r . (Dz.U. z 2014 r. poz. 1129), tj. z dnia 21 września 2015 r . (Dz.U. z 2015 r. poz. 1702) wy- różnia się następujące zagrożenia naturalne: tąpaniami, metanowe, wyrzutami gazów i skał, wybuchem pyłu węglowego, klimatycznego, wodnego, osuwiskowego, erupcyjnego, siarko- wodorowego, substancjami promieniotwórczymi. Zgodnie z Rozporządzeniem wyróżnia się następujące kryteria oceny zagrożeń naturalnych. Są nimi:  Kryteria podstawowe – stanowiące okoliczności powodujące powstanie lub wzrost natęże- nia zagrożeń naturalnych;  Kryteria szczegółowe – stanowiące okoliczności uzasadniające zaliczenie przestrzeni w za- kładach górniczych do poszczególnych stopni, kategorii lub klas zagrożeń naturalnych. Należy przy tym zaznaczyć, że zagrożenia osuwiskowe stosowane jest dla odkrywkowych zakładów górniczych, zagrożenia erupcyjne, siarkowodorowe wyznaczane jest dla górnictwa otworowego siarki oraz ropy i gazu ziemnego. Pozostałe zagrożenia wyznacza się w podziem- nych zakładach górniczych w tym węgla kamiennego. 2. ZAGROŻENIA PYŁOWE W GÓRNICTWIE WĘGLA KAMIENNEGO Zarówno w Polsce jak i na świecie z ogromnym ryzykiem wiąże się podziemna eksploatacja węgla kamiennego. Zagrożenia, które w sposób znaczący wpływają na dyskomfort pracy i po- wodują ryzyko ograniczenia lub utraty bezpieczeństwa to zagrożenia aerologiczne, w skład których wchodzą zagrożenia metanowe, pożarowe, wybuchem pyłu węglowego oraz klima- tyczne (Pozzi 2017). Pył węglowy jest jednym ze składników atmosfery kopalnianej. Uważa się go za jeden z najczęstszych czynników szkodliwych (Bielowicz, Nowak-Senderowska 2013). Powstaje w wyniku eksploatacji ścianowej, drążenia chodników, transportu urobku oraz jego przetwarzania w zakładzie przeróbki węgla na powierzchni. Faktem oczywistym jest, że pył węglowy występuje również poza zakładami górniczymi. Problem dotyczy również skła- dów węgla, transportu lądowego oraz morskiego, elektrowni węglowych, a nawet palenisk domowych. Jednym z aspektów zapylenia jest przemieszczanie się wybuchowego pyłu węglo- wego i osadzanie się go w ilościach umożliwiających zainicjowanie jego wybuchu (Prostański 2013). Jednak pył węglowy to nie tylko ryzyko wybuchu. To także zagrożenie chorobowe układu oddechowego (Bielowicz, Nowak-Senderowska 2013). Uważa się, że przyczyną powstawania pylicy płuc górników jest przede wszystkim krze- mionka, będąca jedną ze składowych pyłu kopalnianego. Krzemionka w pyle pochodzi z ura- biania skały płonnej, gdzie jest głównym lub pobocznym składnikiem budulcowym (kwarc SiO 2 ) skał iłowcowych, mułowcowych, piaskowcowych (Łydka 1985). Innym źródłem tej sub- stancji jest sam węgiel. W zależności od wykształcenia litologicznego pokładu można wydzie- lić w nim przerosty skał osadowych, wulkanicznych (C.F.K. Diessel, 1992) a także w obser- wacjach mikroskopowych wychwycić materię nieorganiczną rozproszoną w matrycy węglowej