Materiały konferencyjne SEP 2020

dę później brytyjski raport ujawnił zupełnie sprzeczne dane rzucające nowe dane na temat udziału WKK. Niższa częstotliwość występowania CWP wśród populacji górników korelowała się z eksploatacją węgli bogatych w krzemionkę niż wśród tych gdzie zawartość oznaczonej krzemionki była o 1/4 mniejsza (Addison 1982). Niemniej jednak uważa się, że ryzyko wystą- pienia CWP wzrasta gdy stężenie WKK w pyle węglowym przekracza 5% (Niu i in. 1996). Według przeprowadzonych badań w chińskich kopalniach, przekroczenie progu stężenia WKK 5% stwierdzono tylko w jednej z badanych kopalń. Ilość stwierdzonych przypadków CWP by- ła czterokrotnie wyższa niż w pozostałych (Niu i in. 1996). W aspekcie badań nad węglem największy wpływ na fizyczną szkodliwość pyłu węglowe- go ma stopień uwęglenia (Schulz 1997). Pył z wyżej uwęglonego surowca wykazuje wyższy potencjał fibrogeniczny (Reisner i Rodbock 1975). Zjawisko obserwowane było i potwierdzo- ne między innymi w Niemczech, Polsce, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Przykład korelacji tego zjawiska można przytoczyć na podstawie badań przeprowadzonych w USA (La- ney i in. 2009) na podstawie 240067 radiogramów od 145512 górników gdzie z badań staty- stycznych wynikało, że problem choroby dotyczy głównie pracowników mniejszych zakładów, gdzie pracuje mniej doświadczona i młoda załoga, a także nie stosuje się w odpowiednim stop- niu profilaktyki przeciw pyłowej. Na uwagę zasługuje jednak fakt, że wspomniane zakłady znajdują się głównie w dwóch stanach Kentucky oraz Wirginia. Badacze zwracają uwagę na stopień uwęglenia oraz miąższość eksploatowanych tam pokładów. Przedmiotowe węgle cha- rakteryzują się wyższym stopniem uwęglenia oraz mniejszą miąższością z większym udziałem przerostu skały płonnej od pozostałych pokładów eksploatowanych w dużych i lepiej wyposa- żonych kopalniach (Antao i in. 2005). Wzrost stopnia uwęglenia pociąga za sobą wzrost mi- krotwardości określająca zdolność do pękania kruchego (Godyń, Kralova, 2017). Ważną kore- lację obserwuje się również w zależności stopnia uwęglenia i wykształcenia petrograficznego wpływającego na ilość generowanych frakcji (całkowitej oraz wdychalnej). Ustalono, że w tym procesie istotny wpływ mają poszczególne macerały jak i mikrolitotypy oraz korbomineryt zmieniające się w miarę postępu uwęglenia. Decydują one również o urabialności i podatności przemiałowej Hardgroove’a. Parametry petrograficzne wykazują silniejsze zależności w ozna- czaniu genezy powstałego pyłu niż parametry górnicze procesu urabiania (Winnicki i in. 1994). Nie można jednak ustalać stopnia szkodliwości pyłu wraz ze zwiększającym się stopniem uwęglenia. Wykazano jednak, że węgle niżej uwęglone wykazują podwyższoną cytotoksycz- ność na komórki żywe. Fakt ten jest podyktowany wyższą zawartością WWA o raz ostrzej- szymi krawędziami macerałów z grupy inertynitu. Stwierdzono, że ich obecność w tkance płucnej powoduje stany zapalne lub intensyfikuje już powstałe na skutek obecności krzemion- ki, a także poprzez działanie płynów fizjologicznych uwalniane są szkodliwe związki fenolowe (Schulz 1994). Pył kopalniany nie składa się tylko z materiału skalnego. Wykazano, że zawiera w sobie cząstki pochodzące ze spalin silników Diesla, olejów oraz innych chemikaliów. Związki te są szczególnie widoczne na wynikach chromatografii gazowej badanych pyłów i oznacza się je jako nierozpoznana mieszanina złożona występująca we frakcji alifatycznej (Schulz 1994).