Materiały konferencyjne SEP 2020

3. OBSERWACJE I POMIARY PODZIEMNE STOSOWANE NA ŚWIECIE 3.1. Hydraulic testing of pre-existing fractures Metoda Hydraulic testing of pre-existing fractures (HTPF) polega na powiększaniu istnieją- cych spękań w ściankach otworu odwierconego w spękanym ośrodku skalnym w celu określe- nia naprężeń normalnych względem płaszczyzn występujących pęknięć. W zależności od wa- runków wewnątrz otworu metoda ta pozwala na określenie dwu- lub trójwymiarowego stanu naprężeń występujących w badanej próbce, jednakże dla układu 3D wymaga się przebadania znacznie więcej spękań niż dla układu 2D. HTPF polega na wtłaczaniu do otworu (o długości zwykle do 1 m), stopniowo cieczy – naj- częściej wody, powodując tym samym rozpływ płynu wewnątrz otworu i wypełniając spęka- nia. Działanie to powoduje wzrost ciśnienia cieczy przy całkowitym wypełnieniu otworu wraz ze spękaniami, a w konsekwencji powstanie sił rozciągających otwór. Zatłaczanie płynu, przy wzrastającym ciśnieniu odbywa się do momentu uszkodzenia ścianek otworu, co jest zapocząt- kowuje procesu hydroszczelinowania. Płaszczyzny spękań są zwykle skierowane równolegle do osi otworu wiertniczego, a dwa sąsiadujące ze sobą spękania z reguły mają początek w jed- nym punkcie i rozchodzą się centralnie, ale w przeciwnych kierunkach po obwodzie odwiertu. Powiększanie się szczelin postępuje w kierunkach prostopadłych do najmniejszych naprężeń głównych. Tak więc orientacja pogłębionych szczelinowaniem spękań pokrywa się z orientacją maksymalnych naprężeń poziomych, w pionie lub skośnie do otworu, przy założeniu, że jeden z głównych kierunków naprężeń jest równoległy do otwo- ru wiertniczego [10]. Orientacja spękań może być określana za pomocą pakera wyciskowego wraz z kompasem lub za pomocą metod geofizycznych, takich jak sondowanie FMS lub przy użyciu klasycznej kamery endoskopowej. Rys. 6. Zasada wiercenia dla: szczelinowania hydraulicznego (a) oraz metody HTPF (b) [10]. Fig. 6. Down-hole principle during: hydraulic fracturing (a) and HTPF method (b) [10]. 3.2. Overcoring Overcoring, który w polskim tłumaczeniu można rozumieć jako trepanację wgłębną polega na obwiercaniu dna otworu wiertniczego. W przygotowanym (obwierconym) otworze instaluje się urządzenie pomiarowe do oceny wielkości i kierunków naprężeń pierwotnych oraz defor-