Materiały konferencyjne SEP 2020

naprężeń skierowanych prostopadle do otworu. Do tego ich niezbędne są ponadto moduł Yo- unga i współczynnik Poissona badanego ośrodka skalnego w obrębie odwierconego otworu. Uniwersalność metody borehole slotting pozwala na jej stosowanie zarówno w kopalniach głę- binowych jak i odkrywkowych w Australii, Niemczech, Austrii czy Kanadzie [11]. W porównaniu z metodami HTPF czy overcoringiem ta metoda jest stosunkowo mniej czaso- chłonna – wykonanie 10-15 pomiarów na różnych poziomach nacięć nie przekracza z reguły jednego dnia pracy [9], a wyniki pomiarów naprężeń uzyskane wszystkimi trzema me- todami niewiele się od siebie różnią. Ograniczeniami stosowalności opisywanej metody są między innymi zawodnienie i spękania oraz niskie parametry wytrzymałościowe i odkształceniowe górotworu. Rys. 8. Przekrój przez nacięty otwór [9]. Fig. 8. Cross-section of the borehole slotter [9]. 3.4. Borehole breakouts Zakładając, że dany otwór wiertniczy został odwiercony równolegle do składowej pionowej naprężeń - na przykład w ociosie wyrobiska, można uznać, że deformacje i zniszczenia tego otworu, które mogą powstawać w czasie, świadczą o kierunkach i wielkości naprężeń pozio- mych, działających na ten otwór. Zasadniczo niszczenie otworu postępuje równolegle do kierunku działania tych naprężeń (poziomych) [11]. Obserwacje procesu niszczenia otworów wiertniczych w celu określania pierwotnego stanu na- prężeń trwają w dziedzinie mechaniki górotworu już od kilkudziesięciu lat. Naukowcy są zgodni co do tego, że może to być skuteczna metoda pomiaru dla wielu typów występują- cych skał [12]. Jako pierwszy obserwacji odprysków skalnych w wykonanym odwiercie doko- nał Leeman [13] już w latach 60-tych ubiegłego wieku. Już wtedy zauważono, że zniszczenia występują wzdłuż kierunku mniejszych naprężeń głównych, dlatego też ta metoda jest general- nie wykorzystywana do określania kierunków naprężeń panujących wewnątrz otworu w wa- runkach in situ. Wieloletnie badania i obserwacje doprowadziły w konsekwencji do wniosku, że kształt i wielkość odprysków z otworów można wykorzystać do oszacowania wielkości naprężeń, któ- re spowodowały ich złuszczenie, niemniej jednak należy tutaj zachować ostrożność, gdyż nie każdy odprysk mógł być spowodowany tylko i wyłącznie skoncentrowanymi w jednym miej- scu naprężeniami [9] – np. lokalne osłabienie i odspojenie po wykonanym wierceniu.