Materiały konferencyjne SEP 2020

Opisywana powyżej metoda może być współwykorzystywana skutecznie wraz z innymi meto- dami, również tymi wcześniej opisywanymi [11]. W porównaniu jednak do nich ta ma ogromną zaletę – jest bardzo tania i nie wymaga posiadania specjalistycznej aparatury pomiarowej, a jedynie inspekcyjną – np. kamera endoskopowa. Rys. 9. Rozwój zniszczeń otworu wiertniczego: 1 – powstawanie mikropęknięć, 2 – koalescencja mikropęknięć w większe, 3 – mikroskopijny podział pęknięć, 4 – odspajanie się warstewek skalnych [9]. Fig. 9. Development of borehole breakouts: 1 – initiation of microcracks, 2 – coalescence of cracks, 3 – macroscopic splitting, 4 – detachment of slabs [9]. 3.5. Odprężanie bloków skalnych, efekt skali Podczas eksploatacji i stopniowemu wybieraniu wyrobisk podziemnych mogą towarzyszyć de- formacje i/lub przesunięcia górotworu. Przemieszczenia mogą zostać zmierzone urządzeniami wewnątrzotworowymi [14]. Zagadnienie nieelastycznego zachowania się skał jest często wy- korzystywane jako baza metody analizy odwrotnej (back-analysis). Analiza odwrotna ostatnimi laty zyskuje na popularności, gdyż za jej pomocą ocenia się zachowanie masywu skalnego wraz z jego właściwościami i wielkościami pierwotnych naprężeń, niż w porównaniu do in- nych stosowanych ogólnie metod. Dużą zaletą tej metody jest ograniczona ilość i prostota wy- maganych pomiarów nawet w przypadku szacowania dużych masywów skalnych. Ogranicze- niem metody z kolei jest możliwość jej zastosowania tylko w przypadku drążenia/wiercenia otworów i tylko podczas ich wykonywania w połączeniu z analizami numerycznymi – nie do- puszcza się tutaj żadnych unikalnych rozwiązań [9]. Najbardziej popularną metodą oblicze- niową wykorzystywaną w analizach numerycznych jest metoda elementów skończonych (MES). Zróżnicowane wyniki pomiarów są zależne od objętości masywu skalnego, którego te pomiary dotyczą, a zjawisko to nazywane jest efektem skali. Znakomita większość badań i pomiarów przeprowadzana jest na próbkach skalnych o objętościach rzędu setnych części me- tra sześciennego. Z kolei wyniki tych badań są wykorzystywane (odnoszone) do masywów skalnych o objętościach miliony razy większych [19]. Efekt skali bardzo ciekawie pokazuje rozbieżności zachowania się otworów wiertniczych o zróżnicowanych średnicach obciążonych jednoosiowym ściskaniem [15]. Efekt tych badań można bardzo łatwo zobrazować na następującym przykładzie: w celu zniszczenia ścianek otworu wiertniczego o średnicy 2 cm muszą zaistnieć naprężenia równe trójkrotności R c badanej skały, gdy dla otworu odwiercone-