Materiały konferencyjne SEP 2021

2 1. WSTĘP. Możliwości produkcyjne zakładu górniczego przede wszystkim zależą od warunków górniczo-geologicznych, które wpływają na postęp przodków oraz wyrobisk eksploatacyjnych (ścian). Eksploatację prowadzi się w złożu o określonym stopniu rozpoznania (zaliczonym do odpowiedniej kategorii), opartej na podstawie danych z otworów wiertniczych lub badań geofizycznych metodą interpolacji lub odpowiednio uzasadnionej ekstrapolacji. Pomimo tego, że na etapie projektowania rozcinki złoża, poznane są główne jego cechy: forma, budowa i tektonika, to bardzo często zdarza się, że w trakcie drążenia wyrobisk napotyka się uskoki o różnym zrzucie, przebiegu i zasięgu. W takiej sytuacji powstają trudności w utrzymaniu stateczności wyrobiska, występować może wzmożona deformacja obudowy, czy opady lub obwały skał stropowych, które z kolei mogą wiązać się z innymi zagrożeniami np. intensywnym wydzielaniem metanu. Skutkiem uaktywnienia się tych zagrożeń jest wzrost koszów drążenia wyrobiska, wynikający z konieczności zastosowania dodatkowych zabiegów wzmacniających górotwór, obudowę lub wręcz wymuszający zmianę koncepcji rozcinki parceli ściany. Na istotę tego zagadnienia wskazują liczne opracowania [2,3,4,5,6,7,8]. 2. WARUNKI GÓRNICZO-GEOLOGICZNE KWK BORYNIA-ZOFIÓWKA, RUCH ZOFIÓWKA. Przy opracowaniu niniejszego artykułu wykorzystane zostały materiały oraz doświadczenie pochodzące z wykonanych robót górniczych, udostępniających, przygotowawczych i eksploatacyjnych w obrębie złoża „Zofiówka”. Złoże znajduje się w południowo-zachodnim skrzydle niecki głównej GZW, na wschód od nasunięcia orłowskiego i antykliny Jastrzębia i na północ od strefy uskokowej Ruptawa-Czechowice-Marcyporęba, występującej także pod nazwą uskoku Bzie-Czechowice o zrzucie zmiennym od ok. 250 m na wschodzie do ok. 800 m przy granicy ze złożem Moszczenica oraz stwierdzonym zrzutem 800 m w złożu „Bzie-Dębina 2-Zachód”. Eksploatacja prowadzona była dotąd w piętrze pomiędzy poziomami 480 i 1080 m. Złoże jest pocięte dużą liczbą uskoków o zrzutach do 60 m (uskoki duże). Ponadto na omawianym obszarze występuje szereg uskoków o ograniczonym zasięgu występowania i zrzutach nie przekraczających 5 m. Dominującym kierunkiem przebiegu uskoków jest kierunek równoleżnikowy z dodatkowym udziałem uskoków o przebiegu południkowym. Wskaźnik zuskokowania złoża „Zofiówka” w poszczególnych partiach złoża jest wysoki, waha się w granicach od 80 - 220 m/ha. [4]. Bogatą tektonikę złoża przedstawiono na załączonej mapie przeglądowej rys. 1. Dla uzyskania pożądanego poziomu wydobycia koniecznym jest wydrążenie i utrzymanie sieci wyrobisk [6,7,9]. Rocznie w Ruchu Zofiówka wykonuje się około 10 km nowych wyrobisk i utrzymuje kilka razy tyle, już istniejących. Prowadzenie robót górniczych w wyżej wymienionych warunkach skutkuje napotykaniem trudności technologicznych związanych z utrzymaniem ciągłości warstw stropowych. Wskutek wykonania włomu wyrobiska zostaje odsłonięta powierzchnia górotworu na którą działają siły ciężkości skał nadległych aż do momentu wykonania obudowy równoważącej ich oddziaływanie. Im skały stropowe są słabsze, tym większe jest ryzyko wystąpienia opadu. Obserwacje dołowe wskazują, że opady stropu występują praktycznie w każdym wyrobisku korytarzowym a główną ich przyczyną jest anizotropia masywu skalnego i naturalnie występujące w nim rejony osłabienia własności wytrzymałościowych. Opad może wynosić od kilkunastu centymetrów nawet do kilku metrów (wtedy najczęściej klasyfikuje się go jako obwał). Nadmienić należy, że w różnych polskich publikacjach znaleźć można (często stosowane zamiennie) różne definicje pojęć: opadu, oraz obwału skał stropowych w wyrobiskach a w