Materiały konferencyjne SEP 2021

2 Klasyfikację stopni zagrożenia wodnego, sposób prowadzenia robót górniczych oraz stosowa- nie odpowiednich działań profilaktycznych określają w Polsce przepisy branżowe. [5, 6] Kiedy jednak mimo prowadzenia działań rozpoznawczych wielkości potencjalnego zagrożenia oraz stosowania szeregu rozwiązań profilaktycznych dochodzi do wystąpienia awarii, koniecz- ne jest przejście kopalni ze stanu pracy zwykłego - normalnego, w stan pracy awaryjnej, lub inaczej kryzysowej. Zmiany w podejmowanych działaniach dotyczą nie tylko obszarów do- tkniętych bezpośrednio skutkami awarii, lub potencjalnie zagrożonych. Działania muszą obej- mować całą kopalnię, a w niektórych przypadkach również kopalnie sąsiadujące. Bywa, że konieczna jest współpraca kierownictwa kopalni, ze względu na brak sił i środków własnych do likwidacji zagrożenia, z jednostkami i instytucjami zewnętrznymi. [7] Dotyczy to przede wszystkim niewielkich zakładów górniczych oraz wystąpienia katastrof przekraczających moż- liwości operacyjne kopalni. Działania zarządcze podczas sytuacji kryzysowej obejmują swoim zakresem zarazem próby ograniczenia niekorzystanego zjawiska, jak również zabezpieczenia w przypadku nasilenia się, lub powtórzenia awarii. Są to zarówno akcje ratownicze, jak i profilaktyczne, podejmowane podczas awarii oraz w czasie usuwania jej negatywnych skutków. W tym rozumieniu działania te można określać jako zarządzanie w trybie awaryjnym, lub zarządzanie kryzysowe. W zarządzaniu kryzysowym, a w szczególności podczas podejmowania decyzji mających na celu przeciwdziałanie niekorzystnym skutkom zagrożeń, warto wykorzystywać wiedzę z za- kresu teorii organizacji i zarządzania. [8] Takie podejście umożliwia w sposób usystematyzo- wany: planowanie, realizację, ocenianie i dokonywanie zmian w ramach obranego kierunku postępowania oraz na przygotowywanie scenariuszy awaryjnych. Zarządzanie kryzysowe, w tym podejmowanie koniecznych decyzji, kojarzy się najczęściej z prowadzonymi akcjami ratowniczymi po tąpnięciu, czy wyrzucie gazów i skał. Podejmowane są próby ratowania życia załóg górniczych. Jednak zakres tego pojęcia w górnictwie jest szer- szy i obejmuje także działania zarządcze dotyczące usuwania negatywnych skutków awarii oraz przygotowania się na rozszerzenie jej skali, lub powtórzenie. Opis działań, w tym zakres planowania i wdrażania niezbędnych, prowadzonych w czasie wy- stępowania awarii wodnej w jednej z podziemnych kopalń rudy miedzi, stanowi przykład kro- ków podejmowanych w oparciu o wiedzę z zakresu zarządzania oraz zwalczania zagrożeń na- turalnych w górnictwie. Podstawowym celem było, żeby awaria wodna nie zmieniła się w ka- tastrofę wodną. Opisywany przykład może być wykorzystywany przy tworzeniu scenariuszy zarządzania również w przypadku awarii, będących skutkiem innych zagrożeń naturalnych w kopalniach podziemnych. Daje także rekomendacje dla działań prewencyjnych do wdrożenia po zażegnaniu sytuacji kryzysowej. W omawianym przykładzie zarządzanie podczas sytuacji awaryjnej wykorzystano metodologię opartą na cyklu PDCA z elementami Problem Solving. Dobre zaplanowanie działań, począw- szy od właściwego doboru składu zespołów, wdrożenie, sprawdzenie i wprowadzenie korekt podczas sytuacji kryzysowej, zwiększa szansę na skuteczność podejmowanych w zakresie opanowanie awarii. 2. OPIS PROBLEMU Rozpoznanie zagrożenia wodnego, przed wystąpieniem awarii, w Zakładach Górniczych Po- lkowice-Sieroszowice prowadzano w oparciu o obowiązujące przepisy oraz akty wewnętrzne KGHM Polska Miedź. S.A., które to regulowały szczegółowe zasady. Przykładem aktu we- wnętrznego obowiązującego przed awarią jest: „Technologia bezpiecznego prowadzenia robót