Materiały konferencyjne SEP 2023

5 mi, intensywność sejsmiczna powyżej 10 J/t, lecz maksymalnie do 100 J/t oznacza stan śred- niego zagrożenia tąpaniami, a w przypadku intensywności sejsmicznej powyżej 100 J/t wystę- puje stan wysokiego zagrożenia tąpaniami. Aktywność sejsmiczna jest wynikiem deformacji w górotworze spowodowanej wydobyciem pewnej objętości skał. Zależność skumulowanej energii od objętości wydobytej kopaliny może być wyrażona w postaci następującej zależności potęgowej [6]:   const B E V    (1) gdzie B jest parametrem charakteryzującym stan górotworu. Oczywiście mogą być odchylenia od takiej zależności, np. w przypadku istotnej zmiany warunków geologiczno-górniczych. Do parametrów sejsmologicznych obliczanych na podstawie katalogu wstrząsów można zali- czyć skumulowane odkształcenie Benioffa i nachylenie jego wykresu. Skumulowane odkształ- cenie Benioffa charakteryzuje proces wyzwalania energii sejsmicznej w trakcie eksploatacji ścianowej [7,8]. Skumulowane odkształcenie Benioffa stanowi sumę pierwiastków energii za- rejestrowanych wstrząsów. Kształt wykresu skumulowanego odkształcenia Benioffa odzwier- ciedla charakter uwalniania energii z górotworu, tj. czy proces ten zachodzi jednostajnie, czy przyspiesza lub spowalnia. Nachylenie wykresu skumulowanego odkształcenia Benioffa odzwierciedla z kolei tempo tego procesu. Sposób obliczania tego nachylenia został zapropo- nowany przez [9]. Nachylenie to obliczane jest metodą najmniejszych kwadratów dla wartości skumulowanego odkształcenia Benioffa w kolejnych dniach w przyjętym oknie czasowym. Rozkład Gutenberga-Richtera (GR) jest modelem wykorzystywanym do opisania zależności między energią wstrząsów E oraz ich liczbą N [10,11]: E baN log log  (2) gdzie b jest to stosunek liczby wstrząsów o wysokiej i niskiej energii, natomiast a zależy od poziomu aktywności sejsmicznej w badanym obszarze. Stwierdzono, że parametr b może być miarą oceny skłonności górotworu do indukowania silnych wstrząsów górotworu w rejonie ścian eksploatacyjnych [12]. Parametr b można obliczyć na podstawie energii E i wstrząsów występujących w wytypowanym oknie czasowym na podstawie następującego wzoru [10,11]:   1 0 1 ln T N T i i b N E E           (3) gdzie N T to liczba wstrząsów w oknie, a E 0 oznacza energię progową. Błąd wyznaczenia para- metru b może zostać oszacowany w oparciu o poniższy wzór [10,11]:   T b b N   (4) Niskie wartości parametru b wskazują, że w badanym katalogu dominują silne wstrząsy, co jest jednoznaczne z występowaniem wysokiego poziomu naprężeń w górotworze. 5. WYNIKI 5.1. Średnia energia sejsmiczna, suma energii sejsmicznej na 5 m postępu Średnia energia sejsmiczna wstrząsów dla ściany 310 wyniosła 7,76×10 3 J, a dla ściany 514 1,75×10 4 J. Należy tutaj jednak zauważyć, że liczba wstrząsów w przypadku ściany 310 była znacznie większa w porównaniu do liczby wstrząsów w ścianie 514. Na wysoką wartość śred- niej energii wstrząsów w ścianie 514 wpłynęła niewielka liczba wstrząsów i jednocześnie wy- stąpienie 7 silnych wstrząsów w początkowym etapie biegu ściany w związku z naruszeniem wytworzonej równowagi deformacyjno-naprężeniowej. Kształtowanie się tego parametru w kolejnych miesiącach eksploatacji pokładu 507 ścianą 310 i pokładu 510 ścianą 514 zostało