Materiały konferencyjne SEP 2023

K. Kuczowicz, L. Borowiec, D. Dziuba Zastosowanie techniki wierceń kierunkowych … 9 mniejszych nakładów finansowych. Wyliczenie ekonomiczne przedeksploatacyjnego ujęcia metanu z pokładów węgla jest zagadnieniem bardzo złożonym, uzależnionym od wielu czyn- ników. Dodatkowo zmieniają się one w zależności od konkretnej sytuacji geologiczno- górniczej oraz środowiskowej, a także sytuacji formalno-prawnej i ekonomicznej danego pod- miotu gospodarczego. Bilans ekonomiczny jest stosunkowo oczywisty i prostszy do przepro- wadzenia po stronie koniecznych nakładów inwestycyjnych. Zdecydowanie trudniej jest wyli- czyć potencjalne przychody i zyski, a także wielkość zwrotu poniesionych wydatków. W bilan- sie ekonomicznym zastosowania przedeksploatacyjnego ujęcia metanu z pokładów węgla po stronie przychodów i zysków, należy wydzielić przychody proste-bezpośrednie oraz przychody złożone-pośrednie. Mieszanina gazowa ujęta w procesie odmetanowania w rurociągu tłocznym ze stacji odmetanowania na powierzchni, zawiera przeciętnie ok. 30–80% metanu. Pozostałą część stanowi głównie azot i tlen, w związku z czym, wartość opałowa mieszaniny gazowej z odmetanowania waha się od 15 –30 MJ/m3. Wartość ciepła spalania jest zależna od składu chemicznego paliwa gazowego, a do wyznaczania jej wartości służą odpowiednie urządzenia pomiarowe. W rozliczeniach z klientami przyjmuje się stałą wartość opałową gazu określonego jako gaz ziemny wysokometanowy typu E (czysty metan zawarty w gazie z odmetanowania). Wartość opałową tego gazu reguluje Rozporządzenie Ministra Gospodarki oraz taryfikatory. Dla przykładu, gaz z odmetanowania w jednej z kopalń Polskiej Grupy Górniczej S.A. w mie- siącu listopadzie 2022 roku zawierał 53,3% czystego metanu. Wartość ciepła spalania obliczo- na dla tej mieszanki wynosiła 19,086 MJ/m³. 5. PODSUMOWANIE Wiercenia kierunkowe wykonywane z istniejących wyrobisk górniczych są innowacyjnym sposobem szczegółowego rozpoznania zalegania pokładu węgla oraz występujących w nim zaburzeń geologicznych. Otwierają także nowe możliwości w zakresie likwidowania zbiorni- ków wodnych z dużej odległości i z wymaganym wyprzedzeniem czasowym. Praktycznie we wszystkich czynnych kopalniach występują problemy hydrogeologiczne związane z ich zabez- pieczeniem przed zagrożeniem wodnym. Z uwagi na zmniejszającą się bazę udostępnionych zasobów złóż w czynnych kopalniach, konieczne staje się podejmowanie eksploatacji w par- tiach charakteryzujących się trudnymi warunkami geologicznymi i hydrogeologicznymi. Ko- palniane służby geologiczne mogą wykorzystywać odwierty kierunkowe w rozwiązywaniu problemów związanych z zagrożeniem wodnym w zakładach górniczych. Mając na uwadze kompleksowe podejście do emisji metanu, nie należy zapominać, że gaz ten ma bardzo nega- tywny wpływ na środowisko. Zatem głównym wyzwaniem, przed jakim stają kopalnie meta- nowe jest zwiększenie efektywności prowadzonego odmetanowania. Zakres działań to przede wszystkim wdrażanie nowych technologii oraz zagospodarowanie ujętego już gazu przez sta- cje odmetanowania. Biorąc pod uwagę przeprowadzoną analizę niepewności wskaźnika emisji metanu z wydobycia węgla kamiennego w Polsce można zauważyć, że udział CH 4 w porów- naniu do CO2 w emisji gazów cieplarnianych pozostaje dalej kwestią sporną. Pomimo syste- matycznego zmniejszania się liczby czynnych zakładów górniczych, wskaźnik emisji metanu nie maleje, a wręcz przeciwnie wzrasta. Jest to uwarunkowane m. in. głębokością aktualnie prowadzonej eksploatacji węgla kamiennego znacznie przekraczającą 400m. Obecnie eksploa- tacja węgla prowadzona jest w 70% w interwale zalegania pokładów o metanonośności powy- żej 10m 3 metanu w jednej tonie węgla. Metan nie ujęty na stacji odmetanowania, emitowany jest szybami wentylacyjnymi do atmosfery, zarówno z eksploatowanych zasobów jak również