Biuletyn SEP - wrzesień 2022

szkoła eksploatacji podziemnej 2022 SEP 2022 33 Bioróżnorodność szansą na zrównoważoną transformację regionów górniczych W dniu 12.04.2022 podczas konferencji Szkoła Eksploatacji Podziemnej odbyła się Sesja pt. „Bioróżnorodność szansą na zrównoważoną transformację regionów górniczych”. Miejsca gromadzenia materiałówmineralnych będących, ubocznymi produktami wydobycia surowców mineralnych są lokowane w różnych fragmentach krajobrazówmiejsko-przemysłowych. Tradycyjnie miejsca takie jak np. zwały skały płonnej są uważa- ne za poważnie przekształcone i wymagające interwencji człowieka, w celu przywrócenia im użyteczności. Jednak prowadzone od wielu lat badania na Śląsku, jak również w wielu regionach przemysłowych m.in. , Europy wykazały, że ubogie, oligotroficzne siedliska powstałe wwyniku eksploatacji surowcówmineralnych stwarzają siedliska dla rozwoju różnorodności biologicznej. Z perspektywy naturalnych procesów przyrodniczych miej- sca gromadzenia surowców mineralnych to oligotroficzne wyspy środowiskowe. Stanowią one ubogie siedliska występujące często w gradiencie wilgotności od lądowych przez podmokłe do wodnych. Układy takie zapewniają unikalne warunki dla wzbogacenia różno- rodności biologicznej w  krajobrazie miejsko-przemysłowym. Wobec poważnego problemu, jakim jest przenawożenie (eutrofizacja) nie- mal wszystkich ekosystemów, obecność oligotroficznych, ubogich siedlisk mineralnych jest znaczącą wartością wspierającą funkcjo- nowanie mozaiki ekosystemów. Siedliska mineralne, takie jak zwały skały płonnej, to miejsca, w których dzika przyroda (układ wzajem- nie powiązanych najlepiej zaadaptowanych organizmów) może się rozwijać i wspierać procesy i funkcjonowanie układów typu nowych ekosystemów (Novel Ecosystems sensu Hobbs i in. 2013). Wykorzystanie najnowszej, interdyscyplinarnej wiedzy bioge- ochemicznej w procesie zarządzania terenami miejsko-przemysło- wymi, pomoże w ustaleniu mechanizmów kierujących procesami przyrodniczymi w odtwarzanych spontanicznie ekosystemach (No- vel Ecosystems) i funkcjonowaniu mozaiki ekosystemów (środowi- sku przyrodniczym). W Europie istnieje wiele po-eksploatacyjnych siedlisk mineralnych. Są one spontanicznie kolonizowane przez organizmy żywe, w nowych nieznanych wcześnie układach (non- -analogous species composition). W wyniku procesów naturalnych, w gęsto zaludnionych obszarach miejskich i przemysłowych powsta- ją dynamiczne układy mozaiki ekosystemów i rozwijają się obsza- ry dzikiej przyrody odgrywające istotne znaczenie dla świadczenie usług ekosystemowych. W związku z tym wiele oligotroficznych mineralnych siedlisk lą- dowych, podmokłych i wodnych powstałych w wyniku działalności człowieka, nie powinno być klasyfikowanych ze względu na ich uży- teczność ekonomiczną ale ze względu na bezcenne procesy przyrod- nicze i  cechy mozaiki ekosystemów, jakie wnoszą one do funkcjono- wania środowiska przyrodniczego. TEKST: Gabriela Woźniak foto: Grzegorz Łyko